مساجد سبعهبه هفت مسجد مدینه که نزدیک همدیگر قرار دارند «مساجد سبعه» می‌گویند. ۱ - موقعیت جغرافیاییدر شمال غربی مدینه، در دامنه غربی کوه سلع، تعدادی مسجد وجود دارد که آنها را مساجد سبعه یا مساجد فتح می نامند. این کوه مُشْرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب در شمال مدینه حفر کردند. خندق از نقطه‌ای در کنار سلع آغاز می شده و به صورت یک نیم‌دایره کوچک، حرّه غربی را به حرّه شرقی پیوند می‌داده است، به طوری‌که یک مانع طبیعی مصنوعی به همراه موانع طبیعی واقعی که حرّه‌ها بوده، مانع از نفوذ دشمن به درون شهر می‌شده است. ۲ - مساجد سبعه در کتب تاریخیابن شَبّه در کتاب خود ـ کهن‌ترین کتاب موجود در تاریخ مدینه ـ تنها به وجود مساجدی در آن نقطه، بدون تبیین و تعیین دقیق محلّ آنها، اشاره کرده است. در منابع کهن بعدی، تنها نام چهار مسجد با نام‌های مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد علی بن ابی طالب و مسجد ابوبکر آمده است. [۱]
اخبار مدینة الرسول از ابن نجّار (م ۶۴۳)، ص۱۱۴.
سمهودی (م ۹۱۱)، مورّخ نامی مدینه هم تنها از چهار مسجد در این منطقه نام برده است. [۲]
وفاء الوفا، ج ۳، ص۸۳۷ـ۸۳۰.
حتی تا قرن دوازدهم هجری هم تنها همین چهار مسجد بوده است. [۳]
ترغیب اهل المودة و الوفاء، ص۱۳۵.
بدین ترتیب، به نظر می‌رسد افزایش دو مسجد دیگر به نام‌های مسجد عمر و مسجد فاطمة الزهراء(علیها السلام) که سنیان آن را مسجد سعد بن معاذ می نامند [۴]
المساجد الأثریه، ص۱۳۲.
مربوط به هفتاد ـ هشتاد سال گذشته باشد.۳ - تغییر نام دو مسجدبنابر آن‌چه که محققان مختلف نوشته‌اند، یکی از دگرگونی‌هایی که در سال‌های اخیر رخ داد، این است که نام مسجد ابوبکر به مسجد علی بن ابی طالب(علیه السلام) و نام مسجد علی بن ابی طالب(علیه السلام) به مسجد ابوبکر تغییر یافت! [۵]
المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صالح لمعی مصطفی، صص ۱۹۲-۱۹۳.
[۶]
المساجد الأثریه، ص۱۳۵.
شگفت آن که مسجد ابوبکر که در اصل مسجد علی بن ابی طالب بوده، در حال حاضر در خیابان افتاده و مسجدی که برجای مانده و در اصل منسوب به ابوبکر بوده، به نام مسجد امام علی(علیه السلام) در بالای تپه باقی مانده است. ۴ - مسجد هفتممساجد موجود در دامنه سلع که همه در کنار یکدیگر هستند، شش باب است. به نظر برخی از محققان، هفتمین مسجدِ این مجموعه، مسجد قبلتین است که شرح آن خواهد آمد. اما به اعتقاد برخی دیگر، هفتمین مسجد این مجموعه، مسجد بنی حرام است که در گوشه‌ای دیگر از دامنه کوه سلع می باشد. ۵ - اسامی مساجد سبعهاین هفت مسجد عبارتند از: ۱- مسجد فتح ۲- مسجد سلمان فارسی ۳- مسجد امام علی بن ابی طالب(علیه السلام) ۴- مسجد ابوبکر ۵- مسجد فاطمة الزهراء(علیها السلام) ۶- مسجد عمر ۷- مسجد قبلتین ۶ - پانویس
۷ - منبعآثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۹۴، رسول جعفریان. رده‌های این صفحه : مساجد مدینه
|